(Let op: deze blog is al eerder op mijn oude website verschenen, echter ivm wisseling van hostingpartij opnieuw geplaatst - excuus voor eventuele verwarring)
Kritiek op je kunstwerk
Best spannend als je zelf bij je expositie zit en opmerkingen over je beelden hoort van mensen die er rondlopen, en die in eerste instantie niet doorhebben dat jij de kunstenaar bent. Het kan gaan van leuke opmerkingen tot hele eerlijke en ook minder positieve kritiek op je creaties. En alles mag, dat is het mooie aan kunst, de meningen en smaken zijn zeer uiteenlopend. En vooral subjectief. Een mooie aanleiding om een blog te schrijven over een onderwerp dat elke kunstenaar bekend voorkomt, en misschien ook wel vreest: kritiek op je kunstwerk. We krijgen allemaal te maken met meningen en feedback, ongeacht of je nu kunstenaar bent of niet. Kritiek op je creatieve werk kan soms behoorlijk beangstigend en intimiderend zijn. In deze blog wil ik je laten zien hoe je kritiek op kunst, inclusief je persoonlijke werken, met een knipoog kunt benaderen.
Positieve kritiek
Eerst nog even kort iets over het fenomeen kritiek. Hoewel het vaak wordt gelinkt aan het benadrukken van tekortkomingen of problemen, kan het juist ook positieve en constructieve onderdelen bevatten. Het is dus niet altijd negatief (vaak wel). Twee manieren waarop kritiek niet negatief hoeft te zijn is het geven van constructieve feedback en het geven van waardering en erkenning in de vorm van kritiek.
Bij constructieve feedback ligt de nadruk op het woord constructief. Dan kom je misschien in de discussie terecht of je kunt spreken van opbouwende kritiek. Maar voor nu parkeer ik die even. De sterke punten van iets belichten en suggesties bieden voor verbetering kan je als kunstenaar helpen om je vaardigheden verder te ontwikkelen, nieuwe perspectieven te verkennen en je creatieve uiting te finetunen. Het belangrijkste is dat het bij positieve kritiek gericht is op groei en vooruitgang.
Het geven van waardering en erkenning voor de kwaliteiten en prestaties van een kunstwerk kan ook vallen onder positieve kritiek. Denk aan lovende opmerkingen over de originaliteit, emotionele impact, technische vaardigheden of andere positieve aspecten van een kunstwerk. Dit soort kritiek kan je als kunstenaar ook weer aanmoedigen en je vertrouwen geven in je artistieke visie. Maar nog te vaak gaat kritiek helaas gepaard met een negatieve toon, harde beoordelingen, ongefundeerde meningen of destructieve opmerkingen. Het is niets makkelijker dan iemand of een kunstwerk ‘af te branden’, wat in mijn ogen vaak meer zegt over de persoon zelf dan waar het over gaat.
Het is aan jou als ontvanger van de kritiek om te bepalen met welke feedback je wat wilt en welke je naast je neerlegt. Vaak is het ook bepalend van wie het komt. Van vreemden kun je het wellicht beter incasseren dan van mensen die dichterbij staan. Ook is het belangrijk om kritiek te onderscheiden van beledigingen of haatdragende opmerkingen. Die hebben natuurlijk 0,0 waarde en dragen totaal niet bij aan de groei van jou als kunstenaar, dat soort kritiek mag je dan ook meteen in de prullenbak kieperen.
Omgaan met kritiek
Maar hoe ga je nu zo met kritiek om op je creatie of kunstwerk dat je niet ontmoedigd raakt om aan een volgend stuk te beginnen? Een aantal suggesties om het wat sneller en makkelijker van je af te laten glijden:
👍 Een beetje zelfspot kan wonderen doen
👍 Bedenk dat zonder critici de kunstwereld een stuk minder interessant zou zijn
👍 Benader de kritiek met een knipoog
👍 Filter feedback en gebruik het om je zelf te verbeteren
👍 Houd boven alles een positieve mindset
Uiteraard is dat vaak makkelijker gezegd dan gedaan, en al helemaal geschreven.. Toen ik net begon met beeldhouwen kon ik het mij nog wel eens persoonlijk aantrekken als mensen mijn beelden niet mooi vonden. Het zijn toch je eigen creaties of kindjes. Maar gaandeweg heb ik dat gelukkig losgelaten. Of ze het beeld wel of niet mooi vinden zegt namelijk niets over mij. Één van de ervaringen van de dag waar ik de blog mee begon, was dat iemand helemaal enthousiast was over een beeld, en een ander vond het maar helemaal niks. Inclusief uitroepteken in de intonatie.
Het grappige was dat het beeld waar het overging net verkocht was, aan mensen die het kennelijk wel heel mooi vonden. En zo zie je kunst blijft subjectief. Deed dat wat met mij als ‘creator’ van het beeld? Niet meer. Gelukkig maar, want tijdens de lunchpauze die bewuste dag werd een ander beeld van mij zowel bejubeld als bekritiseerd, de ene helft vond het niets, de andere helft juist weer wel.
Zelfspot
Niemand is immuun voor kritiek, dat mag duidelijk zijn, maar ook bij bekende kunstenaars van Picasso tot Leonardo da Vinci komt het voor. Zij maakten een aantal beroemde kunstwerken die ooit als mislukkingen werden beschouwd, maar later werden gewaardeerd en erkend als meesterwerken. Een tweetal voorbeelden:
"De sterrennacht" van Vincent van Gogh. Dit schilderij werd tijdens zijn leven niet goed ontvangen. Het was te expressief en te afwijkend van de traditionele schilderkunst van die tijd (eind 18e eeuw). Tegenwoordig wordt dit schilderij echter beschouwd als een van de meest iconische werken van Van Gogh.
Of wat dacht je van:
"Impression, soleil levant" van Claude Monet. Nu is het een belangrijk werk van het impressionisme, maar het werd aanvankelijk bekritiseerd door de kunstcritici. De term "impressionisme" zelf ontstond eigenlijk als een spotnaam naar aanleiding van dit schilderij. Nu wordt het beschouwd als een keerpunt in de kunstgeschiedenis. Zo zie je maar.
Deze voorbeelden tonen aan dat de waardering en interpretatie van kunstwerken in de loop van de tijd kan veranderen. Wie weet, wat nu van je werk als een mislukking of controversieel betiteld wordt, kan later erkend worden als een baanbrekend werk dat de grenzen van de kunst verlegt. Over positieve mindset gesproken.
Kunstcritici
De kunstcritici. Ik noemde deze bijzondere groep net al hierboven. Zij kunnen scherp zijn in hun kritiek om verschillende redenen, afhankelijk van hun persoonlijke stijl, opvattingen en doelen. Als je al in de situatie bent dat de dames of heren kunstcritici iets van jouw creaties en / of kunstwerken vinden dan is dat vaak nog een tikkie spannender dan de ‘gewone’ bewonderaars / critici van jouw kunst. Als die situatie zo is, allereerst gefeliciteerd, want dat betekent dat je opvalt. Ten tweede, gebruik hun kritiek vooral als bron voor grappige anekdotes over hun excentriciteiten en beoordelingen, voor bij, ik zeg maar wat, de opening van een volgende expositie van je kunstwerken.
Je hebt natuurlijk ook nog een hele club mensen die denken ze kunstcritici zijn, maar dat verre van zijn, laten we ze gewone critici noemen.. Of het nu wel of niet over kunstcritici gaat, of andere mensen die kritiek op je werk leveren, hun kritiek kan voortkomen uit het willen streven naar objectiviteit. Hoewel dat bijna niet mogelijk is, want vaak willen mensen kunstwerken analyseren en beoordelen volgens hun eigen opvattingen van wat "goede" kunst is. Maar dat laatste is natuurlijk zo subjectief als wat.
Ook kan het komen dat mensen relevantie en impact willen creëren. Hun scherpe kritiek, in dit geval dan wel specifiek voor kunstcritici, kunnen ze eventueel gebruiken als een middel om aandacht te trekken en de discussie rondom een kunstwerk te stimuleren. Mogelijk willen zij hun eigen stem en visie laten gelden om zo de kunstwereld te beïnvloeden. Maar dat gaat dan meer over hun dan over jouw kunstwerken.
Sommige critici beschouwen hun eigen scherpe kritiek als een vorm van artistieke expressie. Ze zien het leveren van kritiek als een creatieve uiting en gebruiken provocatie en scherpte om hun eigen stijl en reputatie op te bouwen. Alleen jammer dat dat dan ten koste moet gaan van jouw werk. Dit geldt misschien ook wat meer voor de kunstcritici, dan de gewone critici, maar deels ook weer niet. Ze geloven dat hun kritiek een bijdrage levert aan de dialoog over kunst en de ontwikkeling van de kunstwereld. Dus daar zou ik mij persoonlijk al helemaal niets van aantrekken.. Uiteraard heb je dan ook nog de persoonlijke voorkeuren en aversies. Critici zijn namelijk net mensen met hun eigen persoonlijke smaak.
Klinkt wellicht wat negatief en ik wil ook zeker niet alle (kunst) critici, of mensen die het denken te zijn, over één kam scheren. Niet alle critici zijn scherp of negatief in hun kritiek, hoewel je er natuurlijk altijd een paar zuurpruimen tussen blijft houden. Er zijn ook critici die constructieve feedback geven, genuanceerde analyses maken en waardering tonen voor verschillende stijlen en benaderingen van kunst.
No matter what you do and how you do it, you will always be criticized. Do it anyway - Debasish Mridha
Kunst in de schijnwerpers
Dan onze eigen interne criticus.. Ik weet niet hoe het met jou zit, vooral als je zelf ook kunstenaar bent, maar we kennen allemaal denk ik wel die momenten waarop we onze persoonlijke werken met anderen deelden, volop in de schijnwerpers kwamen en we nerveus werden over de mogelijke kritiek die zou volgen. Misschien wel deels gevoed door onze eigen meedogenloze zelfkritiek. Van te voren had je er al misschien zelfs 1 of 2 slapeloze nachten van. Ook hier geldt: het met een flinke dosis humor benaderen is altijd fijn.
Zo heb ik ooit wel eens een enthousiast persoon gehad die mijn beeld zag en zei: "Wat interessant... Wat is het?”. Koester de hilarische reacties van mensen wanneer ze je kunstwerken voor het eerst zien. Deel de grappige anekdotes met anderen en besef vooral dat kritiek niet altijd serieus genomen hoeft te worden.
Omgaan met Kritiek
Hoewel ik voorstander ben om altijd een luchtige benadering tegenover kritiek te hanteren, soms lukt dat gewoon niet, en is het ook handig om enkele nuttige tips te delen over hoe je dan op een constructieve manier met kritiek kunt omgaan. In mijn ogen dan, ook dat blijft subjectief.
🙂 Sta open voor verschillende perspectieven en meningen.
🙂 Luister, of hoor, echt wat mensen zeggen en neem in overweging wat ze te zeggen hebben, zelfs als het in eerste instantie moeilijk is om te horen.
🙂 Probeer de inhoud van de kritiek te scheiden van de manier, of toon, waarop het gebracht wordt. Focus op de feitelijke feedback en probeer voorbij de emotionele reactie te kijken (en te blijven).
🙂 Zoek naar opbouwende elementen die je kunt gebruiken om jezelf te verbeteren. En als ze er niet zijn, dan kun je dat soort kritiek helemaal naast je neerleggen.Neem de tijd om zelf kritisch naar je eigen werk te kijken. 🙂 🙂 Probeer objectief te beoordelen of bepaalde kritiekpunten valide zijn en of er inderdaad ruimte is voor verbetering. Zelf ben ik zelden 100% tevreden over een beeld, hoe gek dat ook klinkt, maar mijn lat ligt dan soms ook wat te hoog.. Soms komt de kritiek dan net over een punt waar je zelf misschien ook nog een beetje over twijfelde..
🙂 Als je de ontvangen kritiek niet begrijpt, aarzel dan niet om vragen te stellen en om verduidelijking, als je daar behoefte aan hebt. Dit kan je helpen de intentie achter de kritiek beter te begrijpen en misschien dieper inzicht te krijgen in hoe je je werk kunt verbeteren.
🙂 Sta stevig in je eigen artistieke schoenen en visie en wees niet bang om trouw te blijven aan je eigen expressie. Houd vooral voor ogen dat kritiek subjectief is. Het is belangrijk om vast te houden aan wat voor jou authentiek en betekenisvol is.
🙂 Omring jezelf met een supportnetwerk van mede-kunstenaars, mentoren of vrienden die je kunnen ondersteunen en aanmoedigen. Bespreek kritiek met mensen die er verstand van hebben, die je vertrouwt en die je kunnen helpen de feedback in perspectief te plaatsen en je te motiveren om door te gaan.
Waardevol of waardeloos
Onthoud dat het uiteindelijk aan jou is om te bepalen welke feedback je wilt aannemen, en welke je wilt negeren. Kritiek kan waardevol zijn, maar tegelijkertijd ook waardeloos. Je moet weinig van mij, maar je MOET altijd trouw blijven aan je eigen artistieke visie en doelen. Hoe beangstigend kritiek soms kan zijn, zie het vooral als een kans om te groeien en je creatieve vaardigheden te verbeteren.
Vergeet vooral niet dat kunst vaak draait om plezier en expressie, dus laten we niet te serieus worden wanneer het op feedback aankomt. Blijf beeldhouwen, creëren, schrijven, of wat voor kunstzinnigs je ook doet. Onthoud altijd dat jouw creaties uniek zijn, ongeacht wat anderen zeggen. Blijf lachen, wees nieuwsgierig en geniet vooral van de reis van creativiteit, ongeacht de kritiek die je onderweg tegenkomt. Maar bovenal: blijf creatief!
Hoe ga jij om met kritiek (op je kunstwerk)?
