Bekende laatste woorden
Bekende ‘laatste’ woorden ‘wat kan er nu misgaan?’ Voordat er daadwerkelijk iets mis gaat. We kennen denken ik allemaal wel situaties waarin je dit gezegd hebt of gedacht en vervolgens ging er iets mis.. Tenminste ik ken ze wel. Ook bij het beeldhouwen kan er van alles mis gaan. Van rondvliegende hamers tot onthoofde beelden. In deze blog laat ik je lezen wat er mis kan gaan aangevuld met praktijkvoorbeelden. Het allerbelangrijkste is, dat wat er ook misgaat, je altijd door blijft gaan. Oké, er zijn natuurlijk situaties waarin het even niet kan, doorgaan, maar daarover ook meer in deze blog.
Wat er mis kan gaan bij beeldhouwen
Bij het beeldhouwen kunnen verschillende dingen misgaan, variërend van kleine ongemakken tot grote(re) uitdagingen. Hieronder lees je veelvoorkomende situaties waar beeldhouwers mee te maken kunnen krijgen. Met de nadruk op kunnen, het hoeft natuurlijk niet.
🪨 Materiële problemen
🪨 Fysieke belasting
🪨 Verkeerde inschattingen
🪨 Gereedschapsgedoe
🪨 Ongewenste artistieke wendingen
🪨 Tijd en geduld
🪨 Onverwachte invloeden
🪨 Problemen bij de afronding
🪨 Transport en opslag
🪨 Zelfkritiek
De kans dat je ze allemaal meemaakt is aanwezig, zeker als je het uitsmeert over je beeldhouwcarrière, maar ik hoop zeker niet in één dag..
Materiële problemen
Een steen kan onverwachte breuken, scheuren of onregelmatigheden hebben die het moeilijk maken om het beeld te creëren dat je in je hoofd hebt. Soms kunnen er zelfs onverwachte ‘insluitsels’ of harde plekken in de steen zitten die het beeldhouwen bemoeilijken. Dus tijdens het hakken kun je heel wat letterlijke hobbels tegenkomen. Het kan ook in het voordeel van het beeld werken, maar soms ook niet.. Zo heb ik ooit eens een beeld onthoofd doordat het viel, gelukkig was het een rechte breuk en hebben we het kunnen repareren. Het leek bijna een echte operatie, maar met als eindresultaat dat je het niet meer ziet. Kijk hieronder maar.
Fysieke belasting
Beeldhouwen is fysiek veeleisend en kan leiden tot overbelasting of verwondingen aan handen, armen, rug of schouders, vooral bij langdurige en intensieve sessies. En als je pech hebt ook nog aan voet of teen als er gereedschap opvalt.. Nou lekker dan, als je dat zo leest denk je misschien waarom zou je er dan in hemels naam aan beginnen of mee doorgaan? Omdat het ook heel leuk is!
Afhankelijk hoe zwaar je stenen zijn waar je mee werkt kan het meer of minder belastend zijn. Tot aan 2018 werkte ik veel met zwaardere stenen, richting de 50 - 60 kilo, en dat is in vergelijking met sommige andere beelden nog niets. Maar voor mij was dat wel het zwaarste aan gewicht waar ik mee gewerkt heb. Vanaf 2018 ging dat fysiek niet meer vanwege mijn rugproblemen.
Even in een notendop: ik heb door een ongeluk rugletsel opgelopen wat tussen 2019 en 2022 geresulteerd heeft in drie zware rugoperaties. Vandaar dat ik ook de laatste vijf jaar niet meer heb kunnen beeldhouwen. Een zware tijd in meerdere opzichten.
Nu kan ik het gelukkig weer langzaamaan oppakken, maar de zware stenen zijn niet meer mogelijk. Ik kan en mag maximaal 20 kilo uiteindelijk gaan tillen. Aangezien ik een kei 🙃 ben in denken wat wel kan, ben ik nu overgestapt op lichtere stenen, is kleinere beelden en zachtere steen. Op die manier kan ik mijn passie beeldhouwen gelukkig uit blijven voeren. Nee, ik kan niet meer hele dagen beeldhouwen wat ik voorheen wel deed, maar misschien is dat ook wel beter..
Verkeerde inschattingen
Als beeldhouwer kun je ook een verkeerde inschatting maken van de vorm of grootte van het uiteindelijke beeld. Dat kan weer leiden tot ongewenste aanpassingen, of zelfs dat je het hele project opnieuw moet beginnen. Pas nog was ik aan een nieuw stuk steen begonnen en al vrij snel ontstond er een breuk in de steen en een paar tikken later brak er zo veel af dat ik er met de beste wil van de wereld niet meer een beeld van kon maken. En toch.. ligt het stuk steen nog buiten, want misschien krijg ik later wel weer een ingeving om er nog wat van te maken.
Gereedschapsgedoe
Gereedschapsgedoe is een veel voorkomende situatie bij het beeldhouwen. Het kan slijten, breken of niet goed werken waardoor het beeldhouwproces vertraagd wordt en het kan zelfs de kwaliteit van het werk beïnvloeden. In de categorie ‘wanneer gereedschap niet meewerkt’ varieert dat bij mij van botte beitels tot rondvliegende onderdelen van hamers. Het gereedschap wordt namelijk intensief gebruikt. Nadat ik een keer een flinke zwaai deed met een hamer richting een beitel en de kop van de hamer eraf vloog, ben ik toch wat voorzichtiger daarmee geworden. Gelukkig is er niemand gewond geraakt, en had ik daarna ‘gek genoeg’ altijd wat meer ruimte om mij heen om te beeldhouwen….
Ongewenste artistieke wendingen
Soms kan het geplande ontwerp van het beeldhouwwerk tijdens het proces veranderen en een andere richting inslaan dan je in eerste instantie had bedacht. Hoewel dit soms leidt tot interessante resultaten, kan het zeker ook frustratie veroorzaken als het niet de bedoeling was. Bij het beeld ‘Samen’ werd het een soort soap serie, zo eentje die nooit af lijkt te zijn. Ik begon met een idee voor het beeld en eindigde met iets heel anders. Misschien ging de steen wel zijn eigen weg? Of noem het de dans met de steen. Voorheen werkte ik een half jaar aan een steen of een project, deels omdat ik toen voornamelijk in de weekenden beeldhouwde. Ik werkte toen nog in loondienst. Dat was ook de situatie met dit beeld.
Het was een grote steen en ik had meteen al een ‘beeld’ bij het beeld wat het moest worden. Aan het einde van het seizoen - ik beeldhouwde toen in het bos van mei tot oktober bij Quadenoord - ging het beeld mee naar huis. Het kreeg een prominente plek in de woonkamer en al starende naar het beeld tijdens de wintermaanden bleef het knagen dat het nog niet af was. Dus het volgende seizoen ging het weer mee en ging ik er verder mee aan de slag,. Tussendoor maakte ik een paar andere beelden, maar was ik voornamelijk bezig met dit beeld.
Er ging meer steen af, ik maakte verschillende ingewikkelde openingen in het beeld en aan het einde van het seizoen was die helemaal af, geschuurd en opgepoetst en wel. Het beeld ging weer mee naar huis en kreeg dezelfde prominente plek. Je raad het misschien al, tijdens die wintermaanden kwam er weer dat irritante stemmetje dat het beeld het toch net niet was. Ook over dat stuk zelfkritiek heb ik het straks nog.
Enfin, het volgende seizoen, het beeld weer mee, er werd al wat fronsend gekeken door het clubje waar ik mee beeldhouwde. Er ging weer meer steen af (gelukkig was het een grote steen) en ik werkte nog meer open in het beeld. Aan het einde van het seizoen was het beeld dan eindelijk af voor mijn gevoel, naast dat ik, op verzoek van mijn beeldhouwclubje, nu echt moest beloven het beeld te laten voor wat het was en volgend seizoen niet meer mee terug te nemen.
Zo’n uitgebreid proces geeft nog meer een bijzondere band met je kunstwerk, wat maakt dat dit beeld mij bijzonder nauw aan het hart ligt. En toch kunnen mensen hem kopen, omdat ik anderen ook graag gun om van dit mooie beeld te genieten 😀
Tijd en geduld
Bovenstaande situatie is een mooi voorbeeld dat beeldhouwen een tijdrovende kunstvorm is die geduld en doorzettingsvermogen vereist. Het kan moeilijk zijn om gemotiveerd te blijven als het beeld niet snel vorm krijgt, of als je vastloopt in een creatieve impasse. Gelukkig ga ik altijd op mijn gevoel af en met het eindresultaat in gedachte. Ook ervaring komt hierbij om de hoek kijken. Er zijn gewoon sommige beelden die meer tijd en geduld vragen waar ik tijdens het proces mij afvroeg of het ooit wat werd en uiteindelijk, al zeg ik het zelf, zijn het mooie beelden geworden.
Onverwachte invloeden
Ik beeldhouw veel buiten. Vooral omdat ik het heerlijk vindt om buiten in de natuur te zijn, maar ook omdat je buiten meer ‘troep’ kunt maken’. Beeldhouwen in steen is namelijk een beroep waar je een spoor van stof en puin achterlaat. Het nadeel van buitenwerken is dat je ook verrast kunt worden door veranderende weersomstandigheden. Als in dat je af en toe als een malle al je spullen onder je armen verzamelt, probeert je beeld in wording niet te laten vallen en zorgt dat je ergens overdekt staat voordat er een enorme onweersbui losbarst. Ik ga vaak zo op in mijn beeldhouwen dat ik het pas doorheb als de eerste druppels om mij heen neerploffen.
Ook persoonlijke problemen kunnen de voortgang van je beeld beïnvloeden. Concentratie is een vereiste bij het beeldhouwen, dus in die zin is het heel meditatief. Als je er niet volledig bij bent met je gedachten dan heeft dat effect op je beeld. Je tikt dan net iets te hard, of op een plek waar je dat niet wilde, wat negatieve gevolgen kan hebben voor het beeld. Of je let niet op en je mept je zelf op je duim. Beide aan den lijve ondervonden..
Afronding
Zoals ik hierboven al schreef vraagt beeldhouwen veel tijd en geduld. Soms kan dat in het laatste stadium van het beeldhouwproces, zoals polijsten en afwerking, wel eens uitdagend zijn en vereist het juist dan geduld en nauwkeurig werken om het beeld precies zoals bedoeld af te werken. Haastige spoed is zelden goed, maar zeker niet bij beeldhouwen. Dan kan er zeker wat misgaan. Daarom werk ik ook niet met strakke deadlines, een beeld heeft die tijd nodig dat het nodig heeft. Sneller werken of ‘afraffelen’, voorzover dat laatste kan, gaat altijd ten koste van de kwaliteit van het beeld. En daarvoor ben ik te toegewijd als beeldend kunstenaar om dat te laten gebeuren. Als ik merk dat ik ongeduldig wordt in de afwerking, dan laat ik vaak dat project even voor wat het is en ga met iets anders bezig. Totdat ik wel weer het geduld heb om het beeld verder af te werken.
Transport en opslag
Heel eerlijk wil je mij niet meemaken als ik voltooide beelden ga verplaatsen of ze ga opslaan. Het kan lastig zijn en het risico op beschadigingen is aanwezig. En dit is juist wel een fase waarin ik mij afvraag: wat kan er nu misgaan? Ik ben dan soms net een bezorgde moederhen die rondfladdert om haar kuiken te beschermen. Ik ben zo voorzichtig met mijn beelden alsof het eieren zijn die veilig en goed beschermd getransporteerd moeten worden. Het zou natuurlijk zonde zijn als een beeld waar je zoveel geduld, liefde en tijd in gestopt hebt tijdens transport of opslag beschadigd zou raken. Dus dekens, noppenfolie, viltendoeken etcetera zijn voldoende aanwezig.
Zelfkritiek
Laatst schreef ik een blog over kritiek op je kunstwerk. Maar kunstenaars zijn vaak hun grootste critici. Twijfel aan je eigen capaciteiten, of onzekerheid over het eindresultaat, kunnen het creatieve proces belemmeren. Jij ziet net toch weer dat ene krasje of dutsje in het beeld waar een ander dat totaal niet ziet. Ik ga dan altijd maar voor de perfectie van imperfectie. Perfect bestaat namelijk niet, hoe hard je ook je best doet. En juist imperfectie geeft charme of net dat beetje extra aan een beeld, en dat zeg ik niet om het goed te praten. Mijn lat ligt hoog, ook voor de beelden die ik maak, want zoals ik er tegenaan kijk doe ik iets goed of niet. Kan best een uitdaging zijn deze insteek, geloof me.
Triomf over tegenslag
Als je in de blog leest wat er allemaal mis kan gaan dan vraag je je misschien af wat er dan zo leuk is aan beeldhouwen. Geloof me, de voldoening die je haalt als je uiteindelijk ‘triomfeert’ en je je kunstwerk tot een succesvol einde brengt. Of zelfs hoe je een onverwachte wending in je voordeel hebt weten om te buigen, maken alle uitdagingen en tegenslagen het waard. Beeldhouwen bied namelijk veel voldoening en plezier. Het creëren van niets naar iets. Het maken van een beeld of vorm uit een ruw stuk steen. Daar ligt voor mij de uitdaging. De kunst ligt in het omarmen van uitdagingen en het zien van mogelijkheden in het onverwachte, niet alleen in het leven zelf maar zeker ook tijdens het beeldhouwproces. Het maakt de reis van creatie vaak net zo waardevol als het uiteindelijke beeldhouwwerk zelf. Zonder jezelf van te voren af te vragen: wat kan er nu misgaan?
Had jij gedacht dat er zo veel mis kon gaan bij beeldhouwen?
