Achter de schermen
In de categorie ‘dingen waar je misschien niet zo vaak bij stil staat’ is wat er bij komt kijken bij het maken van een beeld er ongetwijfeld één van. Vandaar dat ik je in deze blog een kijkje achter de schermen geef van wat er bij het werk achter een kunstwerk komt kijken. In dit geval een beeld van steen. Want er zijn natuurlijk allerlei verschillende soorten materialen waar een beeld van gemaakt kan worden, en elk materiaal heeft weer een andere manier van vormgeven.
Het creëren van een beeld in steen is een ambacht dat al eeuwenlang bewondering oproept. Van majestueuze standbeelden zoals die op Paaseiland tot delicate sculpturen als ‘Veiled Virgin’ van Giovanni Strazza, beeldhouwen in steen is een kunstvorm die geduld, vaardigheid en passie vereist. Kijk met mij mee achter de schermen van het beeldhouwproces en ontdek de fascinerende stappen die nodig zijn om een stuk ruwe steen te transformeren tot een kunstwerk van artistieke expressie.
Het ontwerp
Je zou denken dat je begint met het kiezen van een steen. In veel gevallen kan dat ook de eerste stap zijn in het proces, het is maar net of je wel of niet al een idee in je hoofd hebt, of een opdracht. Als je dat wel hebt begint het, wat mij betreft bij het ontwerp. Heb je dat niet, dan kun je het beste beginnen bij de keuze van de steen en van daaruit verder gaan broeden op het ontwerp. Voordat je aan de slag gaat als beeldhouwer moet je een ontwerp hebben voordat je de steen kunt gaan bewerken. Sommigen gaan in de ontwerpfase tot ver in de details en sommigen ook niet. Ik hoor bij die laatste categorie. Vaak werk ik met een grof ontwerp en laat ik de rest van het ontwerp in de steen ontstaan.
Dat is maar net wat voor soort beelden je maakt en wat je voorkeur heeft. Het ontwerpproces omvat het nadenken over compositie, vorm, verhoudingen en de boodschap die het beeld moet overbrengen. Ik maak niet heel veel schetsen voordat mijn beitel de steen raakt want het ontwerp zit vaak meer in mijn hoofd dan dat het op papier staat. Noem het intuïtief beeldhouwen.
Keuze van de steen
Afhankelijk hoe je zelf dus werkt als beeldhouwer, heb je al wel of niet een ontwerp en begin je daarna aan het proces van het kiezen van de juiste steen. Daar neem ik ruim de tijd voor, ik kan lang rond stukken stenen ‘dwalen’ om de ‘juiste’ te kiezen. Kleur, vorm, soort steen, grootte alles speelt mee bij de keuze van de steen. Elke steensoort heeft zijn eigen eigenschappen en uitdagingen, waarbij je rekening moet houden met factoren zoals hardheid, textuur en kleur bij het selecteren van de ideale steen voor je project.
Vaak heb ik al wel de kleur in mijn hoofd en welk steensoort, maar kies ik op gevoel welke steen aanspreekt, of waar ik al een sprankje van de vorm of het beeld in zie. Het mooie is dat de verrassingen vaak in de steen zitten zoals bepaalde lagen kleur en aders, die zijn dan de kers op de taart en geven vaak net dat extra aan een beeld.
Beeldhouwen
Dan ben je klaar voor het hart van het proces: het beeldhouwen zelf. Je ontwerp heb je bij je liggen, de steen ligt klaar op de bok, de benodigde materialen heb je om je heen verzameld. Dan, tenminste dat heb ik vaak wel, is er toch altijd de spanning van die eerste tik. Het langzaamaan laten ontwaken van een nieuwe creatie. Ik begin uiteraard niet zo maar in het wilde weg te tikken. Voordat ik de eerste tik laat vallen heb ik al meerdere keren om het beeld heen gelopen, het van meerdere kanten bekeken, wel of niet vanuit verschillende perspectieven.
Tenzij de vorm er (voor mij) al echt uit springt, markeer ik de contouren van de vorm met krijt of houtskool, zodat ik kan beginnen aan het weghakken van het overtollig materiaal. Want feitelijk is dat wat je doet, het overtollige materiaal van de steen weghakken totdat het beeld eruit komt. Dat klinkt natuurlijk makkelijker dan dat het is. Daar heb je ook weer allerlei methoden en benaderingen voor die je als beeldhouwer kunt gebruiken om je visie tot leven te brengen.
Uitdagend wordt het als de structuur van de steen toch net anders lijkt te zijn dan dat je had bedacht en je ‘mee moet gaan’ met de steen om er het gewenste resultaat uit te krijgen. Wat soms kan resulteren in dat er meer steen af gaat / springt dan jij bedoelde, maar wat altijd wel, grappig genoeg, ten voordele komt van het beeld. Zo sprong er ooit eens een stuk steen ter grootte van een hand van een beeld in wording bij mij, eerst schrok ik maar daarna zag ik de nieuwe mogelijkheden die hierdoor waren ontstaan. Vertrouwen in het proces is hierbij ook belangrijk.
Afwerking en details
Na het ruwe werk zit de vorm, of het beeld, er al goed in en is het tijd om aandacht te besteden aan de details en de afwerking. Ook met de afwerking kun je heel lang bezig zijn. Je komt dan bij de vraag: wanneer is een beeld echt af? Is die dat ooit? En hoe hoog ligt je eigen lat van streven naar perfectie? Wat perfectie dan is, is een blog onderwerp op zich. Terug naar de afwerking, hierbij kun je denken aan technieken als raspen, schuren en polijsten om het beeld de gewenste textuur en gladheid te geven. Dit deel van het beeldhouwproces is ook het moment waarop je fijne details kunt toevoegen en je je artistieke visie tot in de kleinste nuances kunt verfijnen.
Het eindresultaat
Als je dan het eindresultaat hebt, als in het beeld dat af is, dan ben je er nog niet. Je geniet er volop van, je bent trots op het resultaat, maar dan … Kom je op de verschillende manieren om het beeld te presenteren, zoals het kiezen van een sokkel, of het bepalen van de optimale plaatsing. En ook dat kan, geloof me, best een dingetje zijn, buiten natuurlijk het laten zien van het beeld aan de buitenwereld.
Ook hier is er weer verschil of je wel of niet tussendoor de voortgang van je beeld op social media gepromoot hebt. Als het een beeld is in opdracht laat ik nooit tussendoor de voortgang zien, ook niet aan de opdrachtgever. Dat maakt het verrassingseffect en de spanningsopbouw des te leuker. Beelden zonder opdracht promoot ik ook wel, maar meer in de beginfase dan richting het einde. Op de een of andere manier voelt dat voor mij niet goed cq wil ik ook daar het uiteindelijk beeld als verrassing bewaren totdat die af is. En ik er tevreden over ben.
Als het beeld verkocht is krijgt de ontvanger (uiteraard) ook een certificaat van echtheid, tenminste ik vind dat wel horen bij een unieke creatie zoals je eigen beeld of kunstwerk. En ook dat hoort bij het onderdeel van de fase bij het eindresultaat. In het kader van de duurzame insteek maak ik de certificaten digitaal en verstuur ik ze ook digitaal. Zo heb ik met mijn bedrijf minder negatieve impact op de mooie wereld om ons heen.
Betoverend proces
Ik kan rustig stellen dat het proces van het maken van een beeld in steen een intensieve en betoverende reis is, waarbij je de mogelijkheid hebt om als kunstenaar ruwe materie te transformeren naar een tijdloze vorm van schoonheid. Het werk achter het kunstwerk, en zeker het beeldhouwen zelf, vereist geduld, vaardigheid en toewijding, maar biedt ook een ongeëvenaarde voldoening. Het is een creatief proces dat moet ontstaan. Ik vind het altijd een uitdaging om een goede tijdsindicatie aan te geven als mensen vragen hoeveel tijd het maken van een beeld kost. Ik kom er natuurlijk niet mee weg om te zeggen ‘tot die af is’. Ik laat mij in ieder geval nooit onder druk zetten om een beeld in een bepaalde (krappe) tijdspanne te maken, dat gaat, naar mijn mening, altijd ten koste van het werk achter het kunstwerk en daarmee het uiteindelijke beeld.
Wist jij dat dit er allemaal bij komt kijken bij het maken van een beeld?
Leuk als je het laat weten bij de reacties.
